De trein gemist, falend management, falend spoor: de dure les van de Fyra
In dit artikel:
De Fyra-affaire laat zien hoe politieke druk, een prijsgestuurde aanbesteding en zwakke infrastructuur samen leidden tot een miljardenschade — terwijl dezelfde treinen in Italië wél succesvol ingezet werden. Nederlandse Spoorwegen (NS) en de Belgische NMBS kozen in 2004 voor de V250 van AnsaldoBreda omdat die goedkoper was dan alternatieven van Siemens en Alstom. Door die focus op kosten, ruimere ruimte in Europese aanbestedingsregels en politieke haast werden technische complexiteit en betrouwbaarheid onvoldoende meegewogen.
De levering liep jaren uit (eerste treinen pas in 2009) en ondanks incomplete certificering kwamen de V250’s in december 2012 toch in dienst. Binnen weken traden ernstige gebreken op: loslatende bodemplaten, haperende deuren en storingen in besturing. Belgische en Nederlandse spoorveiligheidsautoriteiten verboden verdere inzet; het project werd in januari 2013 stopgezet. Parlementaire onderzoeken (HSL-Zuid, 2015) wijzen vooral naar bestuurlijke fouten: te veel nadruk op prijs, te weinig tests en genegeerde waarschuwingen. Directe schade voor Nederland wordt in sommige schattingen rond €800 miljoen geplaatst; AnsaldoBreda claimde later €132 miljoen wegens contractbreuk. Een deel van verliezen werd via juridische stappen en bankgaranties teruggevorderd, maar onverzekerbare posten zoals gederfde inkomsten en reputatieschade bleven grotendeels bij de overheid liggen.
Cruciale context: de HSL-Zuid zelf presteert structureel onder de ambities (ontworpen voor 300 km/h maar zelden benut) en kampt met constructieve problemen; sinds 2023 gelden op sommige viaducten snelheidsbeperkingen van 80–120 km/h, met herstelwerkzaamheden die naar verwachting in 2026 afgerond worden. Dat vergroot de kans dat materieel op Nederlands traject anders en zwaarder wordt getest dan onder gunstigere omstandigheden.
Italië maakte van dezelfde materieelserie succes: in 2017 nam Trenitalia de 19 V250-treinen over, voerde technische upgrades uit en zette ze vanaf 2019 als ETR.700 in op de Milaan–Lecce-lijn. Daar faalde de trein niet—doorgaans vanwege consequent onderhoud, aanpassingen in ontwerp en software, inzet op trajecten met mildere klimaatomstandigheden en een robuuster hogesnelheidsnet. Ook ticketprijzen in Italië zijn veel lager, wat een andere exploitatiecontext schetst.
De casus biedt duidelijke praktische lessen voor kleine ondernemers: sluit heldere betalingsafspraken met grote opdrachtgevers (en overheden), teken geen standaardcontracten zonder juridisch te controleren, wees realistisch over levercapaciteit, bescherm personeel en materieel met passende verzekeringen en zorg voor rechtsbijstand. Zoals schade-expert Jetse de Vries waarschuwt: “Maak daarom duidelijke afspraken… en wees realistisch over wat je kunt leveren.” Reputatieschade blijft vaak onverzekerbaar en kan snel de continuïteit bedreigen — een waarschuwing die even goed geldt voor een eenmanszaak als voor een spoorproject.