'Echte online vrijheid staat steeds meer onder druk'

In dit artikel:

Filosoof Bernd Hoeksema (promoveert 2 september aan de Radboud Universiteit) betoogt in zijn proefschrift dat online vrijheid meer is dan het recht om met rust gelaten te worden. Hij voert aan dat echte vrijheid ook bescherming vergt tegen de macht van digitale platforms wanneer die macht ondoorzichtig en niet-democratisch gecontroleerd is. Vanuit een republikeins begrip van vrijheid — vrijheid als afwezigheid van willekeurige overheersing — vormen techreuzen een risico: zij kunnen inhoud blokkeren, algoritmes zo instellen dat bepaalde onderwerpen onzichtbaar worden, en via advertentie-gedreven modellen bepalen welke media populair zijn.

Hoeksema geeft voorbeelden zoals de invloed van Elon Musk op contentmoderatie, de rol van Meta in het sturen van videodistributie en de manier waarop Google zoekresultaten accentueert. Die praktijken zetten burgerlijke vrijheid onder druk omdat ze niet onder publiek of democratisch toezicht vallen.

Tegelijk ziet hij kansen in Europa: in tegenstelling tot de VS is er in de EU politieke bereidheid om normen in de digitale ruimte te handhaven. Naast bestaande regels (zoals cookiewetgeving) pleit Hoeksema voor meer fundamentele maatregelen: investeringen in publieke digitale infrastructuur en in ‘digital commons’ — gedeelde, door de gemeenschap gedragen netwerken en communicatieplatformen die niet door een klein aantal bestuurders of investeerders worden gecontroleerd. Zulke alternatieven zouden ruimte bieden voor online systemen die zich naar burgerbehoeften en Europese waarden kunnen ontwikkelen.