'Ontwerp van apps en online omgevingen schiet tekort'
In dit artikel:
Het Rathenau Instituut publiceert vandaag het rapport Inclusief online, met als kernstelling dat ontwerp de macht heeft over wie zich welkom en veilig voelt op internet. Onderzoekers bestudeerden meer dan 130 publicaties, spraken met dertig deskundigen — van ontwerpers en wetenschappers tot platformmedewerkers — en hielden ontwerpsessies met lhbtiq+-personen, een groep die online disproportioneel vaak te maken krijgt met schadelijk gedrag, uitsluiting en ontwerprichtlijnen die hun zeggenschap beperken.
Het rapport trekt een vergelijking met fysieke omgevingen: net zoals verlichting, toegankelijk parkeren of genderneutrale toiletten bepalen of mensen zich vrij voelen, beïnvloeden keuzes zoals het toestaan van pseudoniemen, de mate van controle over wat je ziet en de aanwezigheid van menselijke moderators het veiligheidsgevoel online. De onderzoekers waarschuwen dat mensenrechten in digitale ruimtes nog onvoldoende worden gewaarborgd, waardoor niet iedereen evenveel kan profiteren van online mogelijkheden.
Als handelingsopties pleit het rapport onder meer voor strengere handhaving van bestaande regels, verbeterde contentmoderatie en zorgvuldigheid bij maatregelen die anonimiteit beperken of sociale media verbieden — juist voor groepen die veel baat hebben bij online anonimiteit en bereik. Tegelijk bepleit het Rathenau Instituut een systeemverandering: inclusiviteit en mensenrechten moeten van meet af aan in ontwerp, verdienmodellen en dataverzameling worden ingebed. Dat betekent ook het terugdringen van verslavende algoritmes en het heroverwegen van businessmodellen die eindeloos scrollen stimuleren.
De aanbevelingen richten zich op beleidsmakers, ontwerpers en platformeigenaren: door ontwerpkeuzes te verschuiven kan het internet toegankelijker en veiliger worden voor kwetsbare groepen. Het rapport benadrukt dat technische en zakelijke besluiten politieke en sociale effecten hebben — wie ontwerpt, bepaalt uiteindelijk wie online mee kan doen.