Van barcode naar QR-code: een kantelpunt voor verpakkingsdesign
In dit artikel:
Na vijftig jaar raakt de klassieke streepjescode naar de achtergrond: vanaf 2027 moeten kassa’s wereldwijd QR-codes kunnen verwerken, een transitie die GS1 — de organisatie voor retailstandaarden — aanjaagt. De verandering geldt voor producenten, retailers, ontwerpers en toezichthouders en heeft zowel praktische als strategische consequenties.
Technisch gezien schuift de eenvoudige, statische barcode plaats voor de zogenoemde dynamische QR-code. Het visuele blokje verandert weinig, maar achter de pixels zit een resolver-systeem dat op basis van regels bepaalt welke informatie een gebruiker te zien krijgt. Afhankelijk van context — taal van de telefoon, type apparaat, inlogstatus van een retailer of toezichthouder — leidt dezelfde code naar uiteenlopende pagina’s: productinformatie of recepten voor consumenten, traceerbaarheid en compliance-data voor bedrijven. Die flexibiliteit maakt de QR veel veelzijdiger dan de barcode ooit was.
De komende jaren is er een overgangsfase: beide codes verschijnen naast elkaar op verpakkingen. GS1 adviseert de QR rechts van de barcode met voldoende witte ruimte om betrouwbare scans te garanderen. Dat frustreert ontwerpers, omdat iets dat ruimte zou besparen juist extra oppervlakte opeist. Ook technische kwesties blijven spelen: barcodes waren extreem snel en konden bij storingen handmatig worden ingevoerd; voor QR-systemen moeten back-ups en vergelijkbare scansnelheden nog robuust worden ingevuld.
De verschuiving raakt meer dan verpakkingstechniek. Wetgeving beweegt richting digitale ontsluiting van informatie; de EU onderzoekt mogelijkheden om verplichte productgegevens deels online te bieden. Dit roept vragen op over wat fysiek op de verpakking moet blijven staan — ingrediënten en allergenen zijn voor veel consumenten cruciaal om direct te kunnen zien — en wat naar online kan verhuizen. Het wijnetiket van Crate, dat alle informatie enkel via QR ontsluit, illustreert hoe ver merken kunnen gaan en waar de grens van acceptatie ligt.
Voor merken en ontwerpers biedt de QR ook kansen: minder tekst op verpakking creëert ruimte voor visuele communicatie en een cleaner design. Verhalen, recepten of interactieve content kunnen online rijker worden vormgegeven; een recept op een zijkant kan een kookvideo worden. Voor foodbedrijven en cosmeticamerken betekent dit ook een mogelijkheid om herkomst, duurzaamheid en claims uitgebreider en toegankelijker te tonen. Tegelijkertijd vergt dit zorgvuldig ontwerp om codes scanbaar te houden op lastige ondergronden en om gebruikerservaring niet te schaden.
Buiten marketing zijn de voordelen voor ketenbeheer substantieel: één dynamische code kan traceerbaarheid verbeteren, recalls versnellen en compliance vereenvoudigen. Data over scangedrag levert inzichten in consumentengedrag die productontwikkeling en campagnes kunnen sturen. Maar diezelfde data stelt vragen rond privacy en vertrouwen; consumentenacceptatie hangt mee af van transparantie en veiligheid.
Belangrijke obstakels blijven: investering in nieuwe kassasystemen en verpakkingslijnen, de noodzaak van internationale standaardisatie (waar GS1 een sleutelrol in speelt) en de praktische betrouwbaarheid bij de kassa. Zonder een consistente aanpak dreigt versnippering. De essentie is dat de overstap geen simpele update is, maar een systeemverandering: wie de QR alleen als technisch etiket ziet, mist de kans om het als digitaal touchpoint en merkbeleving in te zetten.